Ảnh hưởng từ chính sách zero covid, giá xăng dầu leo thang, cùng với việc chuỗi cung ứng hàng hóa bị đứt gãy do thiếu container rỗng là những nguyên nhân khiến chi phí logistic bị đội lên mức cao.

So với khu vực và thế giới, chi phí logistic của Việt Nam lâu nay vẫn ở một mức cao, do đó, những yếu tố kể trên dù chỉ có ảnh hưởng trong ngắn hạn đối với ngành logistic, vẫn là tác nhân trọng yếu làm chi phí hàng hóa tăng cao.

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp Logistics Việt Nam (VLA), việc chi phí logistic vẫn ở mức cao dù liên tục có những đợt điều chỉnh giảm của giá xăng dầu trong nước đã gây nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất nhập khẩu.

Chi phí logistic vẫn neo cao

Việc giá vận chuyển hàng hóa liên tục tăng trong 2 năm qua khiến các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong sản xuất. So với thời điểm chưa xảy ra đại dịch, hiện nay, phí vận chuyển đi châu Âu, Mỹ đã tăng gấp nhiều lần, trong khi giá bán hàng chỉ tăng nhẹ.

Bên cạnh khó khăn về chi phí, việc thời gian vận chuyển hàng hóa tăng thêm 1,5 – 2 lần so với thời điểm đầu năm 2020 cũng mang đến nhiều trắc trở cho các doanh nghiệp. Nếu như trước đây,  vận chuyển hàng sang Hoa Kỳ bằng đường biển mất khoảng 30-35 ngày thì hiện nay là 45-60 ngày. Từ đó, để bù lại việc thời gian vận chuyển có thể tăng thêm, các doanh nghiệp phải đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các đơn hàng. Đồng thời, doanh nghiệp cũng phải tính đến phương án cắt giảm chi phí nhằm bù đắp lại cho các chi phí phát sinh từ việc đẩy nhanh sản xuất cũng như sự tăng chi phí của logistic.

Theo giải thích của ông Lê Quang Trung, phó chủ tịch VLA, chi phí vận tải chiếm một tỉ trọng lớn trong cơ cấu chi phí logistic, mà trong cơ cấu chi phí vận tải, xăng dầu lại chiếm đến 60-65%. Do đó, việc giá xăng dầu leo thang đã làm trầm trọng hơn sự gia tăng chi phí logistic tại Việt Nam.

Ông Trung cũng nhận định rằng ngoài chi phí xăng dầu, việc giá thuê container rỗng cũng tăng mạnh trong thời gian qua đã gây nhiều khó khăn không chỉ đối với những doanh nghiệp trong nước mà còn ảnh hưởng đến những doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo một khảo sát của VLA, cước vận tải từ Việt Nam đi Mỹ vào cuối năm 2021 là khoảng 15.000-17.000 USD/container 40 feet, còn hiện nay chỉ khoảng 11.000 USD. Với tuyến Hải Phòng – TP.HCM, cước vận tải dao động khoảng 12,4-15,7 triệu đồng/container 40 feet và 9,2-10,5 triệu đồng/container 20 feet (tùy loại). Còn với chiều TP.HCM – Hải Phòng thì thấp hơn, khoảng 9-15,4 triệu đồng/container 40 feet và 6-10 triệu đồng/container 20 feet.

Theo các doanh nghiệp, việc cước vận tải đã giảm khoảng 15% so với thời điểm lập đỉnh không hoàn toàn đến từ sự điều chỉnh giảm của giá xăng dầu mà có thể từ nhiều yếu tố khác liên quan. Đi sâu hơn về vấn đề này, ông Trung lý giải nghịch lý của giá cước vận tải: trong năm 2021, dù có thời điểm giá nhiên liệu thấp hơn mức hiện tại, giá cước biển vẫn tăng cao còn khi giá nhiên liệu lập đỉnh cách đây 2 tháng, cước vận tải biển lại có xu hướng giảm.

Nhiều chuyên gia cũng nhận định giá cước vận chuyển sẽ chưa hạ nhiệt trong bối cảnh chuỗi cung ứng đang bị đứt gãy và chưa có dấu hiệu hồi phục. Hơn nữa, do nhu cầu lưu kho bãi tăng mà nguồn cung chưa thể đáp ứng, cùng với việc thiếu nhân lực và sự tăng nhanh của giá bất động sản, chi phí lưu kho bãi cũng tăng hơn 20%. Với những khó khăn khăn kể trên, để giúp doanh nghiệp giảm bớt áp lực chi phí đòi hỏi phải có những giải pháp nhằm hạ nhiệt chi phí logistic, qua đó lấy lại vị thế của hàng hóa Việt Nam và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Cần tìm được giải pháp căn cơ

Tình trạng chi phí logistics tăng cao và thậm chí cao hơn nhiều quốc gia trong khu vực khiến hàng hóa của doanh nghiệp Việt trở nên khó cạnh tranh. Từ đó, một số  giải pháp được đưa ra với mục tiêu giảm độ nóng của chi phí logistics.

Nhiều dự án hạ tầng logistics tầm cỡ đã được đầu tư nhằm đón thị trường. Nổi bật trong số đó có thể kể đến “siêu cảng” logistics 3.900 tỷ đồng ở Vĩnh Phúc với sự hợp tác của Tập đoàn T&T Group và Tập đoàn YCH (Singapore); Dự án SLP Park Xuyên Á (huyện Đức Hòa, tỉnh Long An) của SEA Logistics Partners (SLP) – đơn vị phát triển, vận hành hạ tầng kho vận và hậu cần hiện đại, đã được khởi công cùng với việc công bố quỹ đầu tư có năng lực dự kiến 1,1 tỷ USD; ngoài ra, còn có dự án phát triển nhà xưởng hậu cần hiện đại xây theo yêu cầu (built-to-suit) do nhà phát triển kho logistics quốc tế Logos Property liên doanh cùng Manulife Investment Management có trị giá trên 80 triệu USD với tổng diện tích hơn 116.000 m2.

Song song với những cơ hội, đại diện VLA vẫn thận trọng nhận định những khó khăn và thách thức của ngành dịch vụ logistics Việt Nam. Hiện nay, so sánh về số lượng, các doanh nghiệp trong nước hoạt động trong lĩnh vực logistic có phần vượt trội hơn so với các doanh nghiệp nước ngoài, tuy nhiên, về chất lượng, chủ yếu đây là những doanh nghiệp nhỏ, quy mô vốn và nguồn nhân lực còn hạn chế đồng thời vẫn chưa có nhiều kinh nghiệm trong hoạt động quốc tế cũng như thiếu sự liên kết giữa các khâu trong toàn bộ chuỗi cung ứng logistic và sự kết nối giữa doanh nghiệp dịch vụ logistic với doanh nghiệp xuất khẩu còn yếu. Do đó, phần lớn thị phần dịch vụ logistic lại thuộc về các doanh nghiệp nước ngoài.

Với việc có một bờ biển dài và nhiều cảng nước sâu, cùng với một vị trí địa lý thuận lợi trong giao thương quốc tế và là một cường quốc về hoạt động xuất nhập khẩu, Việt Nam cần chú trọng phát triển đội tàu biển có thể khai thác được những tiềm năng và lợi thế này. Theo đó, ông Trung cũng nhận định rằng để phát huy được những lợi thế trên, qua đó phát triển hơn nữa ngành logistic, nâng cao năng lực canh tranh và mang lại lợi ích thiết thực cho những doanh nghiệp trong nước, việc đổi mới phải tiến hành từ khâu quy hoạch. Mặc dù Việt Nam đã có kế hoạch phát triển dịch vụ logistic đến 2025, quá trình tiến hành chưa thực sự đạt hiệu quả. Vì vậy, chiến lược quy hoạch phát triển ngành logistic cần phải được cải thiện lại để phát theo hướng khả thi để có thể tăng sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

PGS.TSKH. Lã Ngọc Khuê, nguyên Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải nhận xét  một trong những nguyên nhân làm chi phí logistics nội địa quá cao (bằng 20% GDP) đến từ việc hệ thống hạ tầng giao thông vận tải chưa đồng bộ và không đáp ứng đầy đủ yêu cầu của nền kinh tế mở. Ông Khuê cũng nhận xét thêm điều này đã vô hình chung làm tiêu hao thêm sản lượng quốc gia, qua đó làm tăng giá thành sản xuất và giá hàng hóa, làm giảm sức cạnh tranh thị trường quốc tế và sức hút đầu tư của nền kinh tế quốc gia.

Nhằm giảm chi phí logistics, ông Lã Ngọc Khuê cũng nhận định Việt Nam cần phát triển một hệ thống giao thông đồng bộ và liên kết, trong đó vai trò của đường sắt – phương tiện vận tải có năng lực vận chuyển với tốc độ nhanh, khối lượng lớn và chi phí thấp cần được phát huy.

Quang Nhật